Con motivo do especial das Festas do Monte 2015, o xornal La Voz de Galicia incluíu este artigo sobre o Proxecto Socheo
Versión en formato pdf do artigo de La Voz de Galicia, especial Festas do Monte 2015
Os amigos do Consello da Cultura Galega fixéronnos a honra de entrevistarnos, ir á Guarda e preparar esta peza sobre o Proxecto Socheo, dentro d´A lembranza do ollar. Como non, tamén temos que dar as grazas a José Antonio Uris Guisantes, colaborador destacado desta iniciativa.
Nace a Red de Cine Doméstico
Nove iniciativas de toda España acordaron a constitución dunha rede dedicada á recuperación, conservación e difusión do cinema doméstico nos seus diferentes soportes. É a Red de Cine Doméstica.
A proposta naceu en Cáceres e xurdiu do III Encuentro para la Creación de un Archivo de Cine Doméstico organizado pola Filmoteca de Extremadura os días 15 e 16 de maio.
Os seus integrantes, entre os que se atopa o Proxecto Socheo, propoñen a posta en valor mediante diferentes accións, tendo en conta que a devandita forma audiovisual foi inxustamente relegada e considerando a súa vixencia actual.
O encontro coincidiu co sesenta aniversario das denominadas “Conversaciones de Salamanca”, onde se debateu pola situación do cinema español, e agárdase que, á súa vez, estas sexan un punto de inflexión na atención que se lle ven dedicando ao cinema doméstico.
Nesta xuntanzas participaron MiniChaplin (Andalucía), Filmoteca Canaria (Canarias), CFIHGU-Guadalajara (Castilla-La Mancha), Hogar de Miradas Domésticas-Filmoteca de Castilla y León, Home Movie Day Salamanca (Castilla y León), Cinema Rescat, Unitat de Investigació del Cinema (Cataluña), La Mirada de los Extremeños-Filmoteca de Extremadura, Proxecto Socheo (Galicia), Memorias Celuloides (Murcia) e o Home Movie Day Victoria (País Vasco).
O Proxecto Socheo, creado na Guarda no 2011 traballa para localizar, inventariar e estudar os arquivos audiovisuais gravados na comarca do Baixo Miño, como parte do patrimonio e da memoria colectiva local e proxectalo, sen restricións, ao mundo.
A web onde se pode seguir os proxectos desta rede é: www.redcinedomestico.com
Os filmes foron feitos por Joaquín García Portela, alcumado “Costiña”
As imaxes recollen escenas familiares e escenas costumistas onde se reflicte a vida da Guarda durante os anos da República
Proxecto Socheo fai unha convocatoria para sufragar a dixitalización dos filmes
O Proxecto Socheo vén de sacar á luz un grande tesouro audiovisual, uns filmes que recollen imaxes da Guarda na década do 1930.
Os filmes foron realizados por Joaquín García Portela “Costiña”, un afamado fotógrafo da Guarda que desenvolveu a súa actividade na primeira metade do século XX. O pasado nadal, cando as súas netas Joaquina e Celia Martínez estaban a limpar o faiado, apareceu unha caixa con 8 rolos de películas no formato 9,5 mm da Casa Pathé.
Tras un estudio previo por parte de Proxecto Socheo sábese que a metade son filmes comerciais (noticiarios, comedias e relixiosos) e os outros rolos son filmes familiares con moitas filmacións que reflicten a vida da Guarda durante os anos da Segunda República.
Autor
Joaquín García Portela (A Guarda, 18 de febreiro de 1894 – 14 de xullo de 1957). Entrou no mundo da fotografía de man do estudo fotográfico guardés Casa Táboas. Emigrou a Arxentina onde perfeccionou a súa técnica fotográfica. A mediados da década dos vinte regresou á Guarda e combinou o seu traballo de fotógrafo co de técnico de radio, chófer e proxeccionista de cinema. Nun principio el e a súa familia moraban nunha casa no barrio de Laxe Grande, mais a comezos da década dos corenta instalou o seu estudio na Rúa Concepción Arenal. O seu traballo fotográfico e a súa bonhomía aínda están moi presentes nas lembranzas dos veciños da Guarda.
Características dos filmes
Os rolos dos filmes son de 9,5 mm, un formato singular comercializado pola Casa Pathé de Francia en 1925. A finais da década dos 20 varios fotógrafos galegos adquiriron o proxector para facer sesións de cinema comerciais ou privadas. Joaquín García Portela mercou o proxector e unha cámara co que fixo filmes familiares durante os primeiros anos da década dos 30.
Tralos primeiros visionados hai unha serie de elementos que permiten aventurarse na datación. Sábese, pola presenza das fillas do fotógrafo, que son filmes feitos en varios anos xa que as dúas nenas medran ao longo dos filmes. Tamén aparecen unhas obras no porto que por medio de fotografías datadas permiten gravitar os filmes arredor do ano 1934. Tras ter en conta estas variables e ata que parezan sinais máis concretas pódese dicir que estes filmes foron feitos no abano temporal que vai entre 1931-1935. Un período importantísimo onde se sabe que A Guarda recibiu a visita de etnógrafos, fotógrafos e cineastas como Xaquín Lorenzo “Xocas”, José Suárez e Carlos Velo. Unhas miradas científicas e artísticas interesadas na singularidade cultural da Guarda, especialmente da súa comunidade mariñeira.
Malia que a maioría da metraxe son escenas familiares estes filmes teñen un amplo valor documental xa que todas xuntas conforman o mellor xeito de coñecer A Guarda durante o período da República. Nun primeiro inventario damos conta de variadas secuencias costumistas relacionadas co mundo do mar: mariñeiros, actividade no porto, vida na Ribeira, recollida de argazo, redeiras, embarcacións, arranxando gamelas, temporais… Mais tamén atopamos rexistros de celebracións guardesas como a fogueira de San Xoán no muíño de Mazaracos, Misa e procesión da Festa da Guía, Festa do Monte ou a Romaría de Santa Trega. E tamén aparecen secuencias do mundo rural da zona de Salcidos e o Castro: recollida de patacas, cría de animais, escenas campestres… A parte de imaxes da Guarda tamén hai imaxes do Berbés, en Vigo.
Xestións para a dixitalización as imaxes
Proxecto Socheo púxose en contacto co CGAI para estudiar unha posible dixitalización. Mais a singularidade do soporte cinematográfico (9,5 mm) fai imposible a súa dixitalización en Galicia. Pediuse un orzamento a un laboratorio de Madrid que resulta inasumible para a filmoteca galega.
Proxecto Socheo fai un chamamento ás institución locais ou entidades privadas para poder cubrir os gastos. Segundo Xurxo González, director de Proxecto Socheo, “sería unha mágoa que o Concello da Guarda, a Deputación de Pontevedra, Confraría, ORPAGU ou comisións de festas non fixeran nada para poñer en valor este patrimonio cinematográfico que di moitísimo do noso pasado”.
Sobre o Proxecto Socheo
O Proxecto Socheo comezou a súa andaina no 2011, dende entón recibiu galardóns como o o Premio de Alfabetización Audiovisual do Ministerio de Educación, Cultura e Deporte, xunto o IES A Sangriña, ou o segundo premio do Concurso de Proxectos e Ideas para a Xestión Cultural; tamén foi protagonista de sesións e atención en lugares e institucións como o Festival Cineuropa de Santiago, exposición Plan de Rescate na Coruña, Centro Galego de Artes da Imaxe, Proxecto Grand Treasures en Estonia, Carballo Interplay, Cineclub de Caminha, Memoria Acústica Europea, Memorybytes en Barcelona, Cine Club de Pontevedra, II Encontro para a creación común de cinema doméstico,… entre outros.
Dende o Proxecto Socheo solicítase a colaboración de todo aquel que teña gardadas gravacións que, como no caso de Joaquina e Celia Martínez, poden resultar de gran valor para o patrimonio audiovisual do Baixo Miño.
A maior parte deste traballo está dispoñible en Internet, a través dunha canle homónima en Youtube que superou as 67.000 visitas. Pódense visionar máis de 300 películas desde a década dos anos 20 até a actualidade. Igualmente pódese seguir a súa evolución nas redes sociais.
No Proxecto Socheo sempre estamos dispostos á colaboración con outros colectivos ou organismos e estamos ledos ao anunciar que nos sumamos á REAL_CODE Rede Europa América Latina de Comunicación e Desenvolvemento.
No portal cidadanía e comunicación anunciaban así a nova…
A Rede Europa América Latina de Comunicación e Desenvolvemento continúa a establecer lazos de colaboración con entidades do tecido asociativo galego, especialmente con aquelas que tratan de empregar as ferramentas comunicativas para a transformación social. Esta mañá Marcelo Martínez , coordenador da Rede, asinaba con Beli Martínez, secretaria da Asociación Cultural Socheo, o documento polo que se formaliza a integración deste colectivo.
O Proxecto Socheo, creado na Guarda por un grupo de persoas vencelladas ao movemento veciñal e ao audiovisual, traballa para localizar, inventariar e estudar os arquivos audiovisuais gravados na comarca do Baixo Miño, como parte do patrimonio e da memoria colectiva local. Froito da súa colaboración co IES A Sangriña, veñen de ser merecedores do Premio ao mellor proxecto de Alfabetización Audiovisual concedido polo ICAA e 2014.
O IES A Sangriña da Guarda recibiu o Premio de Alfabetización Audiovisual do Ministerio de Educación, Cultura e Deporte por apoiar e desenvolver o Proxecto Socheo. Este galardón recoñece aos centros educativos españois que fomenten a alfabetización audiovisual por medio de proxectos que se materialicen na implantación de experiencias educativas, actividades complementarias, materiais curriculares e de apoio, así como todos os traballos innovadores que contribúen a achegar o audiovisual ao alumnado.
Proxecto Socheo recibiu o recoñecemento na modalidade de secundaria. O xurado indicou a enorme capacidade de Proxecto Socheo para valorar o medio audiovisual e de polo a dialogar coa comunidade. Segundo indicaron “recupera a memoria audiovisual dun lugar, un barrio e un oficio a través de métodos tan sinxelos como efectivos e cinematográficos”.
Proxecto Socheo é unha iniciativa que pretende xuntar todas aquelas imaxes que supoñan un reforzo para evitar a fraxilidade da memoria colectiva. Unha maneira de pensar o pasado, facelo presente e redimensionalo para o futuro. Unha acción de arquivo aberta e participativa onde se procura a posta en valor dun material audiovisual desprazado que incrementa, de maneira definitiva, o sentimento de identidade e pertenza a unha comunidade.
Actualmente, co apoio do IES da Sangriña, o Proxecto Socheo está a potenciar o carácter pedagóxico do uso das imaxes. Unha relación que se pretende que continúe no presente curso coa axuda da comunidade educativa e dos veciños da Guarda e do Baixo Miño. O galardón conta cunha asignación económica que axudará ao desenvolvemento do proxecto e máis o seu traballo no centro de ensino desenvolvendo seccións como Barriotekas, Proas ou Videoariños.
Por outra parte os responsables do Proxecto Socheo botan de menos unha maior implicación por parte das administracións ou de patrocinio de empresas xa que consideran de que esta iniciativa “é un extraordinario escaparate para a difusión da imaxe da Guarda, o Baixo Miño e Galicia”.
Novas liñas de traballo
Ademais do esforzo realizado co IES A Sangriña, entre as últimas liñas de traballo do Proxecto Socheo está peneirar o NO-DO na procura de filmacións na Guarda e na bisbarra. Así, como curiosidade, deuse conta dunha visita de Francisco Franco ao Monte Trega no ano 1951. Outra das seccións que se está a desenvolver é a de Guardeses polo Mundo, a compilación de arquivos audiovisuais enviados por guardeses e miñotos residentes ou emigrantes en distintos países.
O Proxecto Socheo foi protagonista de sesións e atención en lugares e institucións como o Festival Cineuropa de Santiago, exposición Plan de Rescate na Coruña, Centro Galega de Artes da Imaxe, Proxecto Grand Treasures en Estonia, Memoria Acústica Europea, Memorybytes en Barcelona, Cine Club de Pontevedra, II Encontro para a creación común de cinema doméstico… entre outros.
Para seguir nesta liña, os seus impulsores solicitan a colaboración de todo aquel que teña gardadas algunha gravación. Emigrantes, mariñeiros, turistas, veciños en xeral … todas teñen valor. As imaxes analóxicas que se facilitan a Socheo dixitalízanse e se editan adecuadamente sen ningún custe para o particular.
Proxecto Socheo, traballo compartido
O Proxecto Socheo é unha iniciativa compartida que dende o 2011 quere localizar, estudar, inventariar e dar a coñecer as imaxes que foron gravadas na Guarda e no Baixo Miño, co obxectivo de salvagardar un patrimonio audiovisual local e proxectalo, sen restricións, cara o mundo.
A maior parte este traballo está dispoñible en Internet, a través dunha canle homónima en Youtube que superou as 53.000 visitas. Pódense visionar máis de 150 películas desde a década dos anos 20 até a actualidade. Igualmente pódese seguir a súa evolución nas redes sociais.
“Socheo” é un vocablo mariñeiro que significa a última fase da preamar, a iniciativa á que dá nome tamén grava tradicións e aspectos sociais que definen a singularidade cultural baixomiñota e fará unha campaña de recollida de oralidade de persoas maiores para que esta sabedoría non desapareza.
O Proxecto Socheo celebra unha presentación pública, este venres, 27 de decembro ás 20,30 no Centro Cultural da Guarda.
Por suposto, estades todos convidados!
O Proxecto Socheo presentará unha escolma dos seus arquivos o vindeiro sábado 10 de agosto en Caminha, concretamente no Auditorio do Museu Municipal de Caminha, a partires das 21:45 horas portuguesas (22:45 horas galegas).
En particular, artellarase unha mirada a Portugal “dende a outra marxe”, da man de Xurxo González, co fío conductor dalgúns dos tesouros compilados e abrirase un diálogo cos asistentes.
O Proxecto Socheo, a iniciativa que recupera e saca á luz gravacións do audiovisual do Baixo Miño, dá o salto así á outra beira do Río.
Trátase dunha ocasión moi especial, tanto pola condición de Caminha como concello veciño como por acontecer durante o tempo das Festas do Monte, datas marcadas para todos os guardeses e miñotos que este ano cumpren 100 anos.
Precisamente, entre os arquivos de Socheo visibles no Youtube ou no portal web pódense rememorar imaxes das Festas do Monte de edicións dos anos 60 ou 70.
Con anterioridade o Proxecto Socheo amosou a riqueza audiovisual da súa bisbarra e mereceu a atención do público en lugares como Estonia, Barcelona, Santiago, A Coruña, Pontevedra…
Para atopar estas imaxes é precisa a colaboración de quen teña gardada algunha gravación. Festas, emigrantes, mariñeiros, turistas, veciños en xeral … todas teñen valor. As imaxes analóxicas que se facilitan a Socheo dixitalízanse e se editan adecuadamente sen ningún custe para o particular.
O Proxecto Socheo continuará sacando á luz materiais, como as videobitácoras gravadas ao borde de barcos durante marés, imaxes tomadas por turistas, aparicións en películas…
Proxecto Socheo, traballo compartido
O Proxecto Socheo é unha iniciativa compartida que quere localizar, estudar, inventariar e dar a coñecer as imaxes que foron gravadas na Guarda e no Baixo Miño, co obxectivo de salvagardar un patrimonio audiovisual local e proxectalo, sen restricións, cara o mundo.
A maior parte este traballo está dispoñible en Internet, a través do seu portal ou dunha canle en Youtube que superou as 28.000 visitas. Pódense visionar 129 películas desde a década dos anos 20 até a actualidade. Igualmente pódese seguir a súa evolución nas redes sociais.
“Socheo” é un vocablo mariñeiro que significa a última fase da preamar, a iniciativa á que dá nome tamén grava tradicións e aspectos sociais que definen a singularidade cultural baixomiñota e fará unha campaña de recollida de oralidade de persoas maiores para que esta sabedoría non desapareza.
Tralo traballo feito polo Proxecto Socheo durante este ano estamos capacitados para soster que na Guarda o foco máis importante de imaxes está centrado na figura do Monte Trega: vistas turísticas, filmacións cinematográficas e imaxes da Festa do Monte.
Existen outros grupos de imaxes como as videobitácoras, escenas de lecer ou celebracións relixiosas, pero quedan ben lonxe do continxente principal.
Mais coa descuberta fortuíta destas imaxes dun NO-DO de 1960 onde aparece A Guarda, dámonos conta de que existe outra liña por explorar: a formada polas recorrentes imaxes da Guarda que empregan nos medios audiovisuais para ilustrar temporais.
Nestas imaxes de 1960, nas que so identificamos un plano da Guarda, o locutor, coa voz en over, fai referencia o porto da Guarda “que ha sufrido grandes destrucciones a causa del temporal”. Vemos como as imaxes de inclemencias meteorolóxicas boureando na Guarda son as mellores para ilustrar temporais e galernas. Hai presenzas da Guarda no NO-DO con maior peso mais tamén sostemos de que estas micropresenzas deberon ser abondosas.
Hai que caer na conta de que este tipo de imaxes aínda regresan hoxe en día aos contidos dos telexornais para ensinar o efecto destrutor do mar. A isto cómpre sumar que esta violencia marítima foi atraendo, cada vez máis, a moitos afeccionados da fotografía e a curiosos para veren e documentaren esta espectacularidade da natureza.
Vemos, xa que logo, que estas imaxes do NO-DO poden ser a orixe desta tendencia de procurar por un arquetipo visual. Lembremos que estes noticiarios se baseaban nunha rede de cineastas-delegados e que remitían as filmacións a Madrid, lugar onde se procesaban no laboratorio e despois se editaban.
Este proceso tamén foi copiado nos centros territoriais de TVE até os primeiros anos da década dos 80. Por exemplo, en Galicia contaba cunha rede de cineastas repartidos polas provincias que abranguían o territorio. Sabemos da existencia dunha nova no arquivo de RTVE-G sobre os “Destrozos do porto da Guarda polo temporal en 1979”. Tanto os pasados camarógrafos como os modernos unidades móbiles de televisión saben a ciencia certa de que se queren boas imaxes de temporais teñen que desprazarse até A Guarda porque, pola experiencia, erixiuse como unha icona de catástrofe.
Xurxo González
Proxecto Socheo
O COLEXIO AS SOLANAS ACOLLE UNHA PRESENTACIÓN DO PROXECTO SOCHEO ESTE SÁBADO 25, NO MARCO DO SEU ANIVERSARIO
O próximo sábado 25 de maio, o CEIP As Solanas de A Guarda vive unha xornada de celebración por mor do seu XXV aniversario.. Dentro das actividades programadas para ese día, está unha presentación do Proxecto Socheo, a cargo de unha dos seus promotores: Beli Martínez, ex alumna do centro. A cita é ás 17:00 horas,
Na cita amosaranse algúns dos traballos compilados no Proxecto Socheo ata o momento e abrirase un tempo de diálogo cos asistentes. Entre eles estará A Gaiteira de Camposancos, unha curtametraxe realizada por estudantes do centro en 1993 dentro da sección “Galicia de escola a escola” do programa de TVE en Galicia “Fiadoiro”.
Nas últimas semanas, o Proxecto Socheo está sacando á luz unhas valiosísimas gravacións dos anos 70 de Enrique Barreiro, con imaxes da zona das Eiras ou un desfile da Festa do Monte daquela altura. Como moitos dos seus arquivos, xa están dispoñibles en Internet.
O Proxecto Socheo prosegue así coa difusión pública de pequenos tesouros e co traballo de dinamización da súa recuperación do patrimonio audiovisual do Baixo Miño.
Esta mesma semana Socheo foi protagonista dunha sesión no Cineclube de Pontevedra Foi unha nova chamada ao traballo do Proxecto Socheo, que tamén mereceu presenza e atención en citas e institucións como Festival Cineuropa 2012 de Santiago, exposición Plan de Rescate na Coruña, Centro Galega de Artes da Imaxe, Proxecto Grand Treasures en Estonia, Memoria Acústica Europea, Memorybytes en Barcelona… entre outros
Para seguir nesta liña, os seus impulsores solicitan a colaboración de todo aquel que teña gardadas algunha gravación. Emigrantes, mariñeiros, turistas, veciños en xeral … todas teñen valor. As imaxes analóxicas que se facilitan a Socheo dixitalízanse e se editan adecuadamente sen ningún custe para o particular.
Proxecto Socheo 